Dnia 31.01.1980 roku przegłosowano w Sejmie ustawę dającą początek Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu skutkiem czego NSA oficjalnie powstał 1 września 1980 roku. Zamysłem towarzyszącym powstaniu NSA był monitoring działalności administracyjnej oraz respektowania przepisów prawnych przez sądy wojewódzkie. W ciągu lat kolejne akty prawne dotyczące NSA doprowadziły w 2004 roku do jego pełnej odrębności i niezależności.

Naczelny Sąd Administracyjny jest instytucją sądowniczą, która piastuje sądową kontrolę administracji publicznej. NSA ma siedzibę główną w Warszawie oraz ośrodki zamiejscowe w Bydgoszczy, Białymstoku, Gdańsku, Gliwicach, Gorzowie Wielkopolskim, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Opolu, Olsztynie, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie i Wrocławiu.

Na NSA składają się sędziowie (składający się na Zgromadzenie Ogólne Sędziów) oraz Prezes i Wiceprezesi Sądu, których wybiera i odwołuje Prezydent RP spośród sędziów, za zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA. Działanie organów NSA wspomaga Kancelaria Prezesa NSA, Biuro Orzecznictwa oraz Wydział Informacji Sądowej. W zeszłym roku w NSA zasiadało 93 sędziów.

W skład NSA wchodzi Izba Finansowa (sprawująca dozór w sprawach świadczeń pieniężnych), Gospodarcza (sprawująca dozór w zagadnieniach działalności gospodarczej i wszelkich zagadnień z nią związanych) i Ogólnoadministracyjna (pełniąca nadzór w nieuwzględnionych wcześniej sprawach administracyjnych). Poczynaniem Izb kierują mianowani przez prezesa wiceprezesi NSA.

Do najważniejszych funkcji Naczelnego Sądu Administracyjnego należy:

• analizowanie odwołań od orzeczeń Wojewódzkich Sądów Administracyjnych,
• orzekanie uchwał interpretujących niejednoznaczne przepisy prawne,
• orzekanie uchwał rozstrzygających różnie interpretowane zagadnienia prawne w danych sprawach sądowo-administracyjnych,
• rozwiązywanie sporów pomiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządowymi kolegiami odwoławczymi,
• rozpoznawanie pozostałych sporów wynikających z przepisów odrębnych ustaw.

Co więcej NSA jest sądem dyscyplinarnym i rozporządzającym w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów administracyjnych.